Ochrona lasu jest działem gospodarki leśnej zajmującej się działaniami których głównym celem jest zapobieganie szkodom w lasach, a w przypadku ich występowania podejmowania czynności dążących do wyeliminowania czynnika szkodo twórczego.

Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają leśnikom na wczesną diagnozę zagrożeń, mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. Każdego roku podejmują oni działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze.

Zagrożenia dzieli się na trzy grupy:

• biotyczne (np. szkodliwe owady, grzyby patogeniczne, ssaki roślinożerne),

Na zdjęciu gąsienica barczatka sosnówka  zaatakowana przez baryłkarza. Larwy baryłkarza pasożytują na gąsienicach motyli – sprzymierzeniec człowieka w walce z barczatką sosnówką. 

Ścinka drzew na płachtę - jedna z form prognozowania zagrożenia drzewostanów przez foliofagi, polegająca na liczeniu gąsienic żerujących w koronie drzewa. Liczenie gąsienic pozwala na określenie stopnia zagrożenia drzewostanu.

• abiotyczne – ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury),

• antropogeniczne – wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).

Fot. Bogdan Klimek

Nadleśnictwo Trzebciny z racji swego położenia –znaczna odległość od dużych ośrodków miejskich – nie jest poddane silnemu oddziaływaniu antropogenicznemu stąd i szkody z tego tytułu nie są duże.

Występowanie na terenie Nadleśnictwa Trzebciny drzewostanów w przewadze IV-V klasy wieku (80-100lat), ubogie gleby, a co za tym idzie mało zróżnicowany skład gatunkowy drzewostanów,  głównie monolitów  sosnowo-brzozowych,  powoduje  częste występowanie  dużych  szkód  od  owadów, grzybów i zwierzyny leśnej.

Geneza  występowania  dużych kompleksów jednowiekowych drzewostanów sosnowych  sięga okresu międzywojennego. Są to mianowicie tereny po gradacji (masowym występowaniu) owada strzygoni chojnówki  -niewielkiej ćmy której gąsienice żywią się igłami sosny.  Żer tych owadów spowodował konieczność wycięcia i powtórnego odnowienia bardzo dużych( sięgających kilku tysięcy ha) obszarów Borów Tucholskich w latach dwudziestych i trzydziestych poprzedniego wieku. Dzisiaj te drzewostany osiągnęły już wiek 85-95 lat. Jednak nie odbyło się to bez  interwencji  leśników. Kilkukrotnie zwalczano poprzez samolotowe zabiegi chemiczne takie owady jak ; brudnicę mniszkę, boreczniki, barczatkę sosnówkę.

W 2022 roku przeprowadzono na borecznika sosnowca zabiegi ochronne agrolotnicze na ponad 3 tysiącach hektarów lasu.

W 2023 roku planowane jest przeprowadzenie trzech zabiegów chemicznych na owady takie jak: barczatka sosnówka, brudnica mniszka oraz borecznik sosnowiec.

Stosowanie obecnie zabiegów chemicznych jest ostatecznością i  używane są do tego celu preparaty biologiczne a jeżeli chemiczne to nieszkodliwe dla innych organizmów, o nikłej szkodliwej ingerencji w środowisko. Każda taka akcja poprzedzona jest wnikliwą analizą celowości przeprowadzenia i obszaru, na którym zabieg należałoby wykonać.

Poniżej zdjęcia „lusterka” brudnicy mniszki.

Fot. Magdalena Piesik

Na każdym etapie wzrostu drzewo jest narażone na różne zagrożenia:

1.  Na etapie uprawy –do około 7- 10 lat –są  to żery takich owadów jak: szeliniak sosnowiec, choinek szary, sieciech, pędraki chrabąszczy , larwy osnui sadzonkowej. Zgryzanie pędów  przez jelenie ,sarny, daniele i zające. Na tym etapie występują też szkodliwe grzyby np.: opieńki, rdza igieł i osutka sosny.
2.  Na etapie młodnika – 7-10 do około 15lat są to żery owadów: opaślika sosnowca, choinka, boreczników, pędraków chrabąszczy i innych. Dalsze zgryzanie pędów oraz ogryzanie kory przez zwierzynę, do w/w grzybów dochodzi zamieranie pędów sosny oraz skrętak sosny.
3.  Na etapie tyczkowiny i drągowiny do ok.40 lat dają znać osobie takie chrząszcze jak : smoliki, żerdzianki  i cetyńce , motyle: strzygonia,  brudnica i  poproch, czy błonkówki takie jak boreczniki.
4.  Na etapie drzewostanów starszych są to głównie : strzygonia, barczatka, brudnica, poproch, boreczniki i zawisak sosnowy. W tym wieku szkody wyrządza też huba korzeni, opieńka i huby pnia drzewa.